Dziś wstęp do czasu przeszłego dokonanego (αόριστος) w stronie czynnej (ενεργητική φωνή) i trybie orzekającym (οριστική έγκλιση). Ze względu na fakt, iz w tym czasie jest wiele różnych koniugacji, w zalezności od końcówki danego czasownika oraz duża ilość wyjątków, postaram się ten czas opisywać stopniowo.
Czas αόριστος jest używany dla sytuacji lub stanów które zdarzyły się w przeszłości.
Czasu przeszłego dokοnanego używamy więc do opisywania sytuacji i stanów:
a) które działy się w przeszłości - przekazuje je jako całość, bez nacisku na ich długość trwania ani na fazy na które owo wydarzenie się składa, czy też na ich powtarzalność:
Κοίταξα προσεκτικά αλλά δεν βρήκα τίποτα.
b) w przypadku gdy osoba wyrażająca zdanie chce podkreślić, iż sytuacja zdarzy się w najblizszej przyszłości, bądź zdarzy się na pewno:
- Φύγαμε!
- Έναν καφέ, παρακαλώ! – Έφτασε!
c) w niektórych przysłowiach, bez umiejscowienia zdarzenia na osi czasu, dla wyrażania opinii:
Ποιος είδε τον Θεό και δεν τον φοβήθηκε.
TWORZENIE ZDAŃ W CZASIE PRZESZŁYM DOKONANYM
Jak już wiadomo, w języku greckim występują dwie grupy koniugacji, według których odmieniamy czasowniki. W zależności od grupy oraz końcówki danego czasownika, czas przeszły dokonany przyjmuje różne formy. Wspólną cechą dla całej odmiany jest fakt, iż akcent zawsze pozostaje na trzeciej sylabie od końca. Ponadto, jak w przypadku czasu przeszłego niedokonanego, do czasowników dwusylabowych przy koniugacji dodajemy przedrostek «-ε» (oprócz pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej).
KONIUGACJA PIERWSZA - Α’ΣΥΖΥΓΊΑ (Αόριστος, οριστική έγκλιση)
a) czasowniki z końcówkami –νω, -ζω, -θω (po lewej stronie czasowniki dwusylabowe):
| φτάνω- dosięgać χάνω- gubić γδύνω - rozbierać βράζω - gotować μοιάζω – być podobnym νιώθω – czuć δένω – wiązać πείθω - przekonywać | ψηφίζω - głosować σπουδάζω- studiować κουβεντιάζω – rozmawiać νοικιάζω - wynajmować αρχίζω- zaczynać | θαυμάζω - podziwiać αγοράζω- kupować ησυχάζω – uspakajać ζυγίζω – ważyć αναγκάζω - zmuszać |
W celu odmiany danego czasownika należy dodać odpowiednią dla danej osoby końcówkę, oraz w przypadku czasowników dwusylabowych dodatkowo przedrostek «–ε»:
Czasownik ratować – σώζω:
| OSOBA | CZASOWNIK | KOŃCÓWKA |
| εγώ | έσωσα | έ -σα |
| εσύ | έσωσες | έ -σες |
| αυτός, αυτή, αυτό | έσωσε | έ –σε |
| εμείς | σώσαμε | -σαμε |
| εσείς | σώσατε | -σατε |
| αυτοί, αυτές, αυτά | έσωσαν σώσανε | έ –σαν -σανε |
Czasownik czytać – διαβάζω:
| OSOBA | CZASOWNIK | KOŃCÓWKA |
| εγώ | διάβασα | -σα |
| εσύ | διάβασες | -σες |
| αυτός, αυτή, αυτό | διάβασε | -σε |
| εμείς | διαβάσαμε | -σαμε |
| εσείς | διαβάσατε | -σατε |
| αυτοί, αυτές, αυτά | διάβασαν διαβάσανε | -σαν -σανε |
b) czasowniki z końcówkami –κω, -γω, -χω, -σκω, χνω, -ζω (po lewej stronie czasowniki dwusylabowe):
| πλέκω – szydełkować μπλέκω – uwikłać θίγω – obrażać βήχω – kasłać ψάχνω – szukać φτιάχνω – tworzyć ρίχνω – rzucać παίζω – grać δείχνω – pokazywać λήγω – kończyć się, tracić ważność σφάζω - zabijać βρέχω –moczyć τρέχω – biegać | ανοίγω- otwierać διαλέγω- wybierać αλλάζω- zmieniać διδάσκω – nauczać κοιτάζω - patrzeć εκλέγω – wybierać νυστάζω –być śpiącym αντέχω – wytrzymywać αγγίζω –dotykać προσέχω – uważać στραγγίζω – wyciskać |
W celu odmiany danego czasownika należy dodać odpowiednią dla danej osoby końcówkę, oraz w przypadku czasowników dwusylabowych dodatkowo przedrostek «–ε»:
Czasownik biegać – τρέχω:
| OSOBA | CZASOWNIK | KOŃCÓWKA |
| εγώ | έτρεξα | έ –ξα |
| εσύ | έτρεξες | έ –ξες |
| αυτός, αυτή, αυτό | έτρεξε | έ –ξε |
| εμείς | τρέξαμε | -ξαμε |
| εσείς | τρέξατε | -ξατε |
| αυτοί, αυτές, αυτά | έτρεξαν τρέξανε | έ –ξαν -ξανε |
Czasownik patrzeć – κοιτάζω:
| OSOBA | CZASOWNIK | KOŃCÓWKA |
| εγώ | κοίταξα | -ξα |
| εσύ | κοίταξες | -ξες |
| αυτός, αυτή, αυτό | κοίταξε | -ξε |
| εμείς | κοιτάξαμε | -ξαμε |
| εσείς | κοιτάξατε | -ξατε |
| αυτοί, αυτές, αυτά | κοίταξαν κοιτάξανε | -ξαν -ξανε |
c) czasowniki z końcówkami –πω, -βω, -φω, -εύω, αύω (po lewej stronie czasowniki dwusylabowe):
| γράφω - pisać βάφω - malować λείπω – być nieobecnym λάμπω - świecić κόβω - ucinać κλέβω - kraść ράβω - szyć παύω - przestawać τρέφω - żywić κρύβω - chować γλείφω – lizać | δουλεύω – pracować γιατρεύω –leczyć λατρεύω - uwielbiać πιστεύω - wierzyć εγκαταλείπω - opuszczać επιτρέπω - pozwalać επιστρέφω - wracać καταστρέφω - niszczyć χορεύω - tańczyć |
W celu odmiany danego czasownika należy dodać odpowiednią dla danej osoby końcówkę, oraz w przypadku czasowników dwusylabowych dodatkowo przedrostek «–ε»:
Czasownik pisać – γράφω:
| OSOBA | CZASOWNIK | KOŃCÓWKA |
| εγώ | έγραψα | έ –ψα |
| εσύ | έγραψες | έ –ψες |
| αυτός, αυτή, αυτό | έγραψε | έ –ψε |
| εμείς | γράψαμε | -ψαμε |
| εσείς | γράψατε | -ψατε |
| αυτοί, αυτές, αυτά | έγραψαν γράψανε | έ –ψαν -ψανε |
Czasownik pracować – δουλεύω:
| OSOBA | CZASOWNIK | KOŃCÓWKA |
| εγώ | δούλεψα | -ψα |
| εσύ | δούλεψες | -ψες |
| αυτός, αυτή, αυτό | δούλεψε | -ψε |
| εμείς | δουλέψαμε | -ψαμε |
| εσείς | δουλέψατε | -ψατε |
| αυτοί, αυτές, αυτά | δούλεψαν δουλέψανε | -ψαν -ψανε |
► Kiedy dodajemy przyimek do wyrazu dwusylabowego zaczynającego się od spółgłoski (np: γράφω, υπογράφω) i otrzymujemy czasownik o innym znaczeniu (γράφω – pisać, υπογράφω – podpisywać), wówczas w czasie przeszłym dodajemy literę “–ε” pomiędzy przyimkiem a czasownikiem (we wszystkich osobach z wyjątkiem pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej).
ΥΠΟΓΡΆΦΩ – PODPISYWAĆ
| OSOBA | CZASOWNIK |
| Εγώ | υπέγραψα |
| Εσύ | υπέγραψες |
| αυτός, αυτή, αυτό | υπέγραψε |
| Εμείς | υπογράψαμε |
| Εσείς | υπογράψατε |
| αυτοί, αυτές, αυτά | υπέγραψαν υπογράψανε |
Oto więcej przykladów takiej odmiany:
| CZASOWNIK | 1 osoba liczny pojedynczej | 1 osoba liczby mnogiej |
| υποβάλλω - przedłożyć | υπέβαλα | υποβάλαμε |
| εισπνέω – wdychać | εισέπνευσα | εισπνεύσαμε |
| επιστρέφω - wracać | επέστρεψα | επιστρέψαμε |
| περιβάλλω – otaczać | περιέβαλα | περιβάλαμε |
| εκφράζω – wyrażać | εξέφρασα | εκφράσαμε |
| ενδίδω – ulegać | ενέδωσα | ενδώσαμε |
| συντάσσω - redagować | συνέταξα | συντάξαμε |
| διατρέχω - ponosić | διέτρεξα | διατρέξαμε |
| καταστρέφω - niszczyć | κατέστρεψα | καταστρέψαμε |
Niektóre czasowniki, które posiadają samogłoskę po przyimku (υπάρχω – istnieć, być), w czasie przeszłym zamiast wrostka «-ε» otrzymują «-η» we wszystkich osobach.
| OSOBA | CZASOWNIK |
| Εγώ | υπήρξα |
| Εσύ | υπήρξες |
| αυτός, αυτή, αυτό | υπήρξε |
| εμείς | υπήρξαμε |
| εσείς | υπήρξατε |
| αυτοί, αυτές, αυτά | υπήρξαν υπήρξανε |
Źródła:
1) Χρ. Κλαιρης, Γ. Μπαμπινιωτης, «Συνοπτικη γραμματικη της νεας ελληνικης», Ελληνικα γραμματα, Αθηνα 2007.
2) “Learn greek without a teacher”, Διαγορας εκδοσεις
PODOBNE POSTY:
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz