W języku nowogreckim możemy wyróżnić dwa aspekty czasu przeszłego prostego: dokonany (αόριστος) i niedokonany (παρατατικός). Dziś zajmiemy się drugim aspektem, poznamy kiedy się go używa oraz jak tworzymy zdania w stronie czynniej i trybie oznajmiającym.
Παρατατικός jest używany, jesli chcemy okreslić:
- czynność, ktora odbyła się w przeszłości i zależy nam na podkreśleniu jej czasu trwania, jej “ciąglości”:
Ο συγγραφέας χθες έγραφε όλη την νύχτα.
- czynność powtarzającą się w przeszłości, jako odpowiednik angielskiego zwrotu “used to…”:
Όταν ήμουν μικρή πήγαινα κάθε εβδομάδα στην πισίνα.
Κάθε πρωί ο κ. Παπουτσής διάβαζε την εφημερίδα στη βεράντα του σπιτιού του.
Trzeba zaznaczyć, iz każda czynność mająca miejsce w przeszłości, może być wyrażona w czasie dokonanym lub niedokonanym. Różnica polega na tym, z jakiej perspektywy mówca postrzega dane wyrażenie, czy interesuje go ono jako całość, czy jako skład poszczególnych faz. Na przykład w zdaniach:
Χθες όλη μέρα έγραψα ένα γράμμα. (αόριστος)
Χθες όλη μέρα έγραφα ένα γράμμα. (παρατατικός)
…różnica nie polega na rzeczywistym czasie trwania danej czynnosci. W pierwszym przypadku odbiera mówca czynność pisania listu jako całość (może chcieć podkreślić, iż przez cały dzien nie zrobil niczego innego), w drugim jako zdarzenie ciągłe (podkreślajac fakt, że na pisanie listu wykorzystał cały dzień).
TWORZENIE ZDAŃ W CZASIE PRZESZŁYM NIEDOKONANYM
Jak juz wiemy, w języku greckim występują dwie grupy koniugacji, według których odmieniamy czasowniki.
KONIUGACJA PIERWSZA - Α’ΣΥΖΥΓΊΑ (Παρατατικός, οριστική έγκλιση)
Do tej koniugacji należą czasowniki w tabelce. Należy zwrócić uwagę na różnice w odmianie czasownikow dwusylabowych (oznaczone kolorem zielonym) i z odstępami od reguł (oznaczone kolorem czerwonym).
Έχω- mieć τρώω – jeść ξέρω – wiedzieć θέλω- chcieć λέω – mówić γράφω- pisać βλέπω- widzieć φεύγω- odchodzić κάνω- robić πλένω- myć μένω- mieszkać σβήνω- gasić χάνω- gubić | παίρνω- brać κλείνω- zamykać τρέχω- biegać πίνω- pić ρίχνω- rzucać δίνω – dawać κλέβω- kraść παίζω- grać, bawić się φτάνω- dosięgać αγοράζω- kupować αλλάζω- zmieniać δουλεύω- pracować αρχίζω- zaczynać | ταξιδεύω- podróżować φωνάζω- krzyczeć ανοίγω- otwierać διαλέγω- wybierać σπουδάζω- studiować ετοιμάζω- przygotowywać περιμένω- czekać πηγαίνω- iść διαβάζω- czytać, uczyć się μαγειρεύω- gotować καταλαβαίνω- rozumieć μαθαίνω- uczyć się πληρώνω – płacić |
Czasownik έχω – mieć
OSOBA | CZASOWNIK |
Εγώ | είχα |
Εσύ | είχες |
αυτός, αυτή, αυτό | είχε |
Εμείς | είχαμε |
Εσείς | είχατε |
αυτοί, αυτές, αυτά | είχαν |
Do czasownikow dwusylabowych, w przypadku czasu przeszłego niedokonanego, dodajemy na początek literę –ε we wszystkich osobach, z wyjątkiem pierwszej i drugiej liczny mnogiej. Na dodaną wtedy literę “epsilon” pada akcent. Następnie dodajemy jedną z końcówek zamiast ostatniego -ω.
OSOBA | CZASOWNIK | KOŃCÓWKA |
Εγώ | έγραφα | -α |
Εσύ | έγραφες | -ες |
αυτός, αυτή, αυτό | έγραφε | -ε |
Εμείς | γράφαμε | -αμε |
Εσείς | γράφατε | -ατε |
αυτοί, αυτές, αυτά | έγραφαν | -αν |
Czasowniki τρώω i λέω są odmieniane w ten sam sposob, jednak z z dodaniem litery «-γ» jak pokazuje tabelka. Taka odmiana wynika z faktu, iż w czasie teraźniejszym czasowniki τρώω i λέω mają również formę τρώγω oraz λέγω, jednak zdecydowanie rzadziej się jej używa.
OSOBA | ΛΈΩ | ΤΡΏΩ |
Εγώ | ‘ελεγα | έτρωγα |
Εσύ | έλεγες | έτρωγες |
αυτός, αυτή, αυτό | ‘ελεγε | έτρωγε |
Εμείς | λέγαμε | τρώγαμε |
Εσείς | λέγατε | τρώγατε |
αυτοί, αυτές, αυτά | έλεγαν | έτρωγαν |
Dwa czasowniki: θέλω i ξέρω, są odmieniane w nieco inny sposob. Zamiast początkowego -ε, wstawiamy -η.
OSOBA | ΘΈΛΩ | ΞΈΡΩ |
Εγώ | ήθελα | ήξερα |
Εσύ | ήθελες | ήξερες |
αυτός, αυτή, αυτό | ήθελε | ήξερε |
Εμείς | θέλαμε | ξέραμε |
Εσείς | θέλατε | ξέρατε |
αυτοί, αυτές, αυτά | ήθελαν | ήξεραν |
W przypadku czasowników o większej ilości sylab, dodajemy te same koncówki, zmieniamy akcent z wyjatkiem pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej, gdzie akcent pozostaje taki jak w bezokoliczniku. Zasada jest taka, iż akcent pojawia się na trzeciej sylabie od końca.
OSOBA | CZASOWNIK | KOŃCÓWKA |
Εγώ | δούλευα | -α |
εσύ | δούλευες | -ες |
αυτός, αυτή, αυτό | δούλευε | -ε |
εμείς | δουλεύαμε | -αμε |
εσείς | δουλεύατε | -ατε |
αυτοί, αυτές, αυτά | δούλευαν | -αν |
KONIUGACJA DRUGA - Β’ΣΥΖΥΓΊΑ (Παρατατικός, οριστική έγκλιση)
W przypadku drugiej koniugacji czasowniki pierwszej i drugiej grupy w czasie przeszłym niedokonanym mają takie same koncówki.
pierwsza grupa - α’τάξη
Do tej grupy należą czasowniki:
μελετώ- studiować χτυπώ- uderzać μιλώ- mówić πηδώ- skakać πονώ- boleć χαιρετώ- witać φορώ- nosić τολμώ- odważać się τιμώ- szanować, honorować | περπατώ- iść μεθώ- upijać się περνώ- przechodzić κολυμπώ- pływać γελώ- śmiać się αγαπώ- kochać διψώ- być spragnionym εκτιμώ- doceniać βοηθώ- pomagać ξεκινώ- zaczynać | πετώ- latać μετρώ- liczyć ρωτώ- pytać σπαταλώ- marnować ζητώ- pytać o coś κρατώ- utrzymywać, trzymać ξεχνώ- zapominać πουλώ- sprzedawać σταματώ- zatrzymać |
W celu odmiany danego czasownika należy wyrzucić ostatnią literę wyrazu –ώ i dodać odpowiednią dla danej osoby koncówkę:
OSOBA | CZASOWNIK | KOŃCÓWKA |
Εγώ | αγαπούσα | -ούσα |
Εσύ | αγαπούσες | -ούσες |
αυτός, αυτή, αυτό | αγαπούσε | -ούσε |
Εμείς | αγαπούσαμε | -ούσαμε |
Εσείς | αγαπούσατε | -ούσατε |
αυτοί, αυτές, αυτά | αγαπούσαν | -ούσαν |
KONIUGACJA DRUGA - Β’ΣΥΖΥΓΊΑ (Παρατατικός, οριστική έγκλιση)
druga grupa - β’τάξη
Do tej grupy należą czasowniki:
αργώ– spóźniać się αδιαφορώ- być obojętnym na ακολουθώ- śledzić συγχωρώ- wybaczać περιφρονώ- gardzić ζω- żyć απορώ- zastanawiać się απασχολώ- zatrudniać καλώ- zapraszać παρακολουθώ- śledzić χρησιμοποιώ- używać | ομολογώ- przyznać ικανοποιώ- zadowalać διατηρώ- utrzymywać προσπαθώ- próbować θεωρώ- uważać że συγκινώ- wzruszać οδηγώ- prowadzić πληροφορώ- informować πληρώ- wypełniać ταχυδρομώ- wysyłać τηλεφωνώ- telefonować | κατηγορώ- oskarżać αδικώ- być niesprawiedliwym επικοινωνώ- komunikować się εξηγώ- tłumaczyć εξυπηρετώ- usługiwać παρηγορώ- pocieszać τιμωρώ- karać ενοχλώ- przeszkadzać δημιουργώ- tworzyć κατοικώ- mieszkać, żyć |
W celu odmiany danego czasownika należy wyrzucić ostatnią literę wyrazu –ώ i dodać odpowiednią dla danej osoby koncówkę:
OSOBA | CZASOWNIK | KOŃCÓWKA |
Εγώ | εξηγούσα | -ούσα |
Εσύ | εξηγούσες | -ούσες |
αυτός, αυτή, αυτό | εξηγούσε | -ούσε |
Εμείς | εξηγούσαμε | -ούσαμε |
Εσείς | εξηγούσατε | -ούσατε |
αυτοί, αυτές, αυτά | εξηγούσαν | -ούσαν |
Źródła:
1) Χρ. Κλαιρης, Γ. Μπαμπινιωτης, «Συνοπτικη γραμματικη της νεας ελληνικης», Ελληνικα γραμματα, Αθηνα 2007.
2) “Learn greek without a teacher”, Διαγορας εκδοσεις
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz